Inhoud

Een snackbar, friettent, snelbuffet, frituur of friture is een eetgelegenheid waar men voornamelijk snacks (bijvoorbeeld friet, kroketten, frikandellen) kan kopen en nuttigen.

Een snackbar waar de menukaart iets uitgebreider is en een zitplaats aanwezig is wordt ook wel cafetaria genoemd, hoewel dat woord ook gebruikt wordt om de plaats aan te duiden in een kantoor of bedrijf waar medewerkers een drankje of een snack kunnen kopen, of hun meegebracht lunchpakket kunnen gebruiken, dus minder uitgebreid dan een heus bedrijfsrestaurant.

Sommige Nederlandse snackbars hebben een automatiek, waar men het klaarliggende gerecht na inwerpen van het juiste bedrag uit een vakje kan nemen.

Nederland telde op het hoogtepunt circa 6.000 snackbars en cafetaria's. Na 1997 zette de daling in. In 2010 telde Nederland nog ruim 4.900 snackbars en cafetaria's. Het gaat hierbij om inpandige bedrijven; mobiele snackbars en kramen met een vaste standplaats maar zonder zitgelegenheid zijn niet meegerekend.

De laatste tijd staan snackbars in Nederland in een kwaad daglicht vanwege het vaste frituurvet waarin de snacks en friet vaak gebakken worden. Daarom is de campagne Verantwoord Frituren gestart, om het gebruik van vloeibaar (gezonder) frituurvet te stimuleren.

De meeste Nederlandse snackbars hebben de volgende snacks:
friet (patat), frikandel, kroket, milkshake, slush puppy, softijs, ijs, broodje bal, berenhap, nasibal, kaassoufflé, kipcorn, gehaktbal, zure bommen, vleessalade, frisdrank, hamburger, cheeseburger, bamischijf, bitterbal, viandel.

Daarnaast serveren ze soms een assortiment belegde broodjes en vaak nog diverse andere minder bekende snacks, zoals het lihanboutje, de knakworst, de bockworst, de curryworst, de pikanto (gekruide gehaktstaaf), de vlampijp (heetgekruide vleesloempia), de mexicano, de sjasliek (vleesstokjes), de reifkoek (aardappelschijf), de sitostick (blokjes kalkoenvlees, afgewisseld met uien op een stokje en als geheel gepaneerd), de shoarmarol en de smulrol. In Noord- en Oost-Nederland vindt men ook de eierbal.

Friet of patat wordt vaak gegeten als snack in bepaalde combinaties met sauzen. Deze samenstellingen hebben soms kleurrijke namen, die sterk regionaal bepaald en bekend zijn.

Geschiedenis

De oudst bekende cafetaria in Nederland was in 1915 gevestigd te Utrecht in de straat Achter Clarenburg. Het pand is nog steeds een horecagelegenheid en ligt schuin tegenover Maria Minor. Op het Centraal Station in Utrecht deed in 1932 de eerste automatiek zijn intrede. In die tijd waren in het centrum van deze stad ook vis- en frietkramen al een bekend verschijnsel.

De eerste snackbar/cafetaria verkocht destijds al diverse soorten warme en koude worst, zelfgemaakte frieten, gebakken aardappels, melkproducten, gehaktballen, kroketten, frikadilles (voorloper van de frika(n)del), berenklauwen, haché, aardappelgerechten, snoep, popcorn, Nederlandse gerechten, koffie, thee, cola, chocolademelk, rookwaren, ijs en bier. Ook werd er ontbijt en lunch verzorgd, die vooral door werklieden onder het genot van een kop koffie of een borrel genuttigd werden.

Ketens

Veel snackbars behoren tegenwoordig tot ketens waardoor via franchise of gezamenlijke inkoop betere bedrijfsvoering mogelijk is. Bekende Nederlandse ketens zijn Kwalitaria, Febo en Smullers.

Prijzen

In Nederland kan een cafetaria twee prijzen winnen als beste cafetaria. Elk jaar beoordeelt de Snackkoerier zo'n 800 cafetaria's die zich inschrijven en bepaalt hieruit een Top100. Ook is er elk jaar een beoordeling door Frietopia, een consumentensite die frietzaken en cafetaria's bezoekt en recenseert. De drie beste zaken van het jaar ontvangen de Frietopia Publieksprijs.

In 2004 was Eetpaleis 't Vosje de eerste op de Top100. 't Vosje was in 1997 al eens cafetaria van het jaar geworden. In 2005 werd Kwalitaria De Bik Bar in Emmen de winnaar. In 2006 won Verhage Kort Ambacht te Zwijndrecht, in 2007 Eetplezier de Bestse snackbar te Best en in 2008 Friet-plaza Willem de Boer op Urk. In 2009 won De Vergulden Èrpel te Waalwijk.

De Frietopia Publieksprijs werd in 2007 gedeeld door Manneken Pis met filialen in Amsterdam en Utrecht, en Snackbar De Ring in Zuidland, een dorpje onder de rook van Rotterdam. In 2010 werd de prijs gedeeld door twee vestigingen van Manneken Pis en Frituur Martin Zwerts te Eindhoven. Cafetaria Rikken in Groesbeek won de prijs voor Beste Sfeer.