Een eenwieler wordt vaak beschreven als een fiets met één wiel. Een eenwieler heeft geen versnellingen of freewheel, waardoor de berijder moet blijven trappen om te rijden. Veelal ontbreekt een fietsketting en zijn de cranks vastgezet op de as van het wiel. Eenwieleren is Nederlands jongste wielersport.

Geschiedenis

De geschiedenis van de eenwieler begon met de uitvinding van de fiets. De Duitser Karl Drais (1785-1851) maakte het ontwerp: een houten paard dat twee wielen had met een houten balk en een stuurmechanisme. Hij introduceerde zijn Draisienne of Hobbypaard in 1818. Kirkpatrick Macmillan, een Schotse hoefsmid, voegde in 1839 cranks (krukken) en pedalen aan het voorwiel toe en noemde het geheel de Velocipede. Het eerste vervoermiddel in massaproductie, de Michaux Velocipede, werd in 1863 ontworpen. In 1866 ontwierp James Starley een unieke fiets die de hoge bi wordt genoemd en die is opgebouwd uit een zeer groot voorwiel en een klein achterwiel. Het is deze fiets die de inspiratie vormde voor de ontwikkeling van de eenwieler.

Een van de theorieën over de opkomst van de eenwieler luidt dat de populariteit van de hoge bi aan het eind van de negentiende eeuw aan de eenwieler ten grondslag ligt. Doordat de pedalen rechtstreeks via cranks met de as van het voorwiel verbonden waren, kon het achterwiel nog wel eens de lucht in gaan wanneer de rijder probeerde te remmen. Dit inspireerde sommigen ertoe uit te proberen hoe lang ze met het achterwiel omhoog konden rijden en zo werd ontdekt dat het werkelijk mogelijk is om met een hoge bi op één wiel te rijden. De eenwieler was geboren. Het bewijs voor deze theorie kan gevonden worden in afbeeldingen van eind negentiende eeuw van eenwielers met grote wielen.

Omdat eenwielers meer vaardigheid vereisen dan gewone fietsen, werden ze vooral bereden door entertainers. Enthousiaste eenwielrijders zetten fabrikanten er in de loop der jaren toe aan nieuwe ontwerpen te bedenken, zoals zadelloze eenwielers en hoge eenwielers (de giraffe).

Soorten eenwielers

Eenwielers zijn vooral bekend van parades en de kunstjes die ermee gedaan worden in het circus. Eind jaren tachtig van de 20e eeuw begonnen echter ook sportlieden en anderen zich voor eenwielers te interesseren en zo deed dit type fiets ook zijn intrede in de sport en vrijetijdsbesteding.

Alleen een wiel
In het circus wordt meestal gefietst op slechts een enkel wiel, dat wil zeggen zonder zadel of zadelpen ? het toppunt van acrobatiek. De artiest staat op de trappers en houdt het wiel, terwijl hij fietst, min of meer ook in evenwicht met zijn onderbenen. Deze worden meestal beschermd met leren beenstukken. De fiets heeft geen bewegende onderdelen, behalve in de trappers.

Standaardeenwieler
Beginners leren het eenwieleren meestal op een standaardeenwieler. Deze heeft doorgaans een band van 20 of 24 inch en is te koop in de meeste grote fietswinkels. De eenwieler heeft meestal een standaardas van 92 mm, stalen cranks van 127 mm, plastic pedalen, een aluminium of stalen velg met enkele wand, een frame met een ronde kroon, een snelsluiting en een hard, 'klassiek' zadel.

Freestyle-eenwieler
De freestyle-eenwieler is een verbeterde uitvoering van de standaardeenwieler met een wiel van 20 inch. Een freestyle-eenwieler heeft een sterkere as, 92 mm of 100 mm, afhankelijk van de voorkeur van de berijder. De cranks zijn 80 mm tot 114 mm en zijn vervaardigd van staal of aluminium. De pedalen zijn van kunststof. Freestyle-velgen zijn dubbelwandig. Het frame heeft een platte kroon. Verder beschikt deze eenwieler over een zadelpenklem met dubbele bout en een plat zadel met springbeugel.

Race-eenwieler
Een race-eenwieler is een lichte eenwieler met een wiel van 24 inch, waarbij de maat van de band niet meer dan 25-559 mag zijn. De cranks mogen niet korter zijn dan 125 mm. Er zit geen limiet aan het gewicht van de eenwieler.

Afstandseenwieler
Een eenwieler voor het afstandsrijden heeft meestal een band van 36 inch. Dit is momenteel de grootste luchtband die gemaakt wordt. Op de afstandseenwieler worden ook races gereden, bijvoorbeeld de 10 km of de marathon (43 km). In 2008 werd in Canada een race gehouden over een afstand van 800 km, genaamd Ride the Lobster. Ook werd in 2010 het eerste NK eenwielrennen gehouden, met afstanden van 5 km en 10 km.